Regelmatig wordt er een toezegging gedaan door een ambtenaar of wethouder, met name als er sprake was van handhaving van een illegale situatie waarover in het verleden toezeggingen waren gedaan. Voor een lange tijd was een gemeente niet gebonden aan die toezeggingen, omdat ambtenaren vrijwel nooit formeel bevoegd zijn om een toezegging te doen. Dat geldt zelfs voor een wethouder. In de praktijk gebeurde het regelmatig dat een hoge last onder dwangsom werd opgelegd, terwijl de burger er op grond van een toezegging vanuit ging dat de situatie in orde was. Een beroep op de gedane toezeggingen werd zonder blikken of blozen van tafel geveegd, maar na een uitspraak van mei 2019 komen gemeenten er minder makkelijk vanaf.
Het vertrouwensbeginsel
Als een gemeente toezeggingen doet, ligt het voor de hand dat gemeente hieraan gehouden kan worden. Toch ligt dat niet altijd eenvoudig. Voorheen kon een gemeente alleen aan toezeggingen gehouden worden als die door een bevoegd persoon gedaan waren. Die situatie deed zich vrijwel nooit voor, omdat de inspecteurs en plantoetsers met wie het contact doorgaans verloopt, daartoe niet bevoegd zijn. Zelfs aan een toezegging van een wethouder kon geen vertrouwen worden ontleend. Daar kwam bij dat de toezeggingen ondubbelzinnig moesten zijn, dat de toezeggingen aan de gemeente konden worden toegerekend en dat de burger aan de toezegging gerechtvaardigde verwachtingen had ontleend. Al met al was de kans van slagen bij een beroep op het vertrouwensbeginsel nihil.
Nieuwe koers
Met de uitspraak van mei 2019 is er een nieuwe koers ingezet. Als een beroep op het vertrouwensbeginsel wordt gedaan, wordt de focus niet zozeer meer gelegd op wie er bevoegd was om toezeggingen te doen, maar wordt gekeken welke verwachtingen daarmee redelijkerwijs werden gewekt bij de burger als ontvanger van de toezegging. Daarbij vind de toetsing plaats in 3 stappen:
- Is er een toezegging gedaan?
- Kan die aan de gemeente worden toegerekend?
- Zijn er zwaarder wegende belangen?
Toezegging
Of er een toezegging gedaan is, moet worden beoordeeld vanuit het perspectief van een redelijk denkende burger. Daarbij zijn niet alleen uitingen van de gemeente van belang, maar ook feitelijke gedragingen van een bestuursorgaan kunnen worden aangemerkt als toezegging. Gekeken moet worden of de uitingen of gedragingen redelijkerwijs de verwachting hebben gewekt dat de gemeente al dan niet iets zal doen. Die situatie doet zich niet voor als de burger niet te goeder trouw is, of als de gemeente een hele specifieke toezegging doet die er uitsluitend op gericht is om vertrouwen te wekken.
Toerekenbaar
De toezegging moet aan de gemeente kunnen worden toegerekend. Daarbij is niet zozeer meer van belang of de betreffende ambtenaar bevoegd was om die toezegging te doen, maar moet gekeken worden of de burger redelijkerwijs kon verwachten dat de betreffende ambtenaar het standpunt van de gemeente meedeelde. Toezeggingen kunnen dus ook toerekenbaar zijn als zij zijn gedaan door inspecteurs of plantoetsers. De toezeggingen moeten dan in principe hebben plaatsgevonden in het werkgebied van die betreffende ambtenaar.
Belangenafweging
Tot slot vindt er een belangenafweging plaats. Door die belangenafweging hoeft het gewekte vertrouwen niet altijd nagekomen te worden. In de belangenafweging wordt gekeken of de toezegging bijvoorbeeld niet in strijd is met de wet, en wordt er gekeken of het algemeen belang niet zwaarder weegt. In handhavingsprocedures hoeft het algemene handhavingsbelang niet zwaarder te wegen dan het gewekte vertrouwen. Ook wordt er gekeken of de belangen van omwonenden niet geschaad worden door een toewijzing van een beroep op het vertrouwensbeginsel.
Gevolgen voor de praktijk
In de praktijk zal er nu (veel) sneller aangenomen worden dat door een gemeente vertrouwen is gewekt, waar zij zich in beginsel aan heeft te houden. Bij handhavingsprocedures of als een vergunning wordt afgewezen, kunnen ook toezeggingen van ambtenaren waar voorafgaand contact mee is geweest zwaar wegen. Vaak zal nu de belangenafweging doorslaggevend zijn of een beroep op het vertrouwensbeginsel gehonoreerd wordt.
Heeft de gemeente u een last onder dwangsom opgelegd, ondanks eerder gedane toezeggingen? Wij staan u graag bij in de procedure!
Bekijk de mogelijkheden op de website van BestemmingsPlanBezwaar
Advocatenkantoor Zwinkels stelt haar blogs zorgvuldig samen op basis van de op dat moment geldende regelgeving. Onze blogs kunnen door de actualiteit worden achterhaald en hebben een algemeen karakter waardoor zij niet als juridisch advies kunnen worden beschouwd.
